Risico & Informatie

We hebben de geleidelijke opheffing van de lockdown op een terras gevierd. “Lopen jullie maar vast naar huis. Wij komen zo op de fiets.” Geliefde en zoonlief lopen vooruit. Ik koppel mijn handbike aan mijn rolstoel, dochterlief pakt haar fiets. “Steken zij bij dat zebrapad over?” Ze wijst naar de volgende kruising. “Dat denk ik wel.”

Ik ruik een kans, schakel op en zet aan. “Pap, niet zo hard, straks rijd je ze nog aan!” Tevergeefs. Ik schakel verder op en draai door. “Wie het eerst thuis is!” Ik schiet over het zebrapad. Zoonlief en z’n moeder springen verschrikt opzij. Haha! roepen dochter en ik achteromkijkend: “Als jullie thuiskomen staat er een kopje thee klaar! Voor de schrik!”

We fietsen verder. “Dat ging maar net goed, pap.” Dochterlief kijkt nog eens achterom. “Pap, daar heb je de politie!” Ik maak me op voor een reprimande. “Ze rijden de stoep op en stoppen precies voor mama!”

“Fiets maar rustig door. We horen straks wel wat er aan de hand is.”

Kansen met gevolgen

Het leven is vol van onverwachte gebeurtenissen. De economie ook. Niet voor niets is een van de acht concepten van het examenprogramma exclusief
gewijd aan risico. Kansen met gevolgen, ons economisch handelen wordt er door gedefinieerd. Soms dienen risico’s zich onvermijdelijk aan, zoals bij de erosie van de gezondheid door de jaren heen, soms worden ze actief opgezocht, zoals bij iedere verkeersdeelname. En soms is de kans zo klein en zijn de gevolgen zo groot dat het zwart van de zwanen ziet, zoals bij een onbekend virus dat de gehele wereldeconomie platlegt. Als bijvangst zitten we met z’n allen in een prachtige context waar het concept risico uitbundig op losgelaten kan worden.

Verwachte kosten

De economische analyse begint met begrip van het concept risico. Gelukkig zijn grote denkers ons voorgegaan – er zijn Nobelprijzen voor vergeven. En die hebben ons geleerd dat risico een verwachte opbrengst is, waarbij de opbrengst meestal negatief wordt voorgesteld: kosten vermenigvuldigd met de kans op kosten. En ze hebben ons geleerd dat het efficiënt is om deze verwachte kosten zoveel als mogelijk te spreiden over de dragers van het risico, al dan niet verplicht.

Het begrip risico is ook voor één uitleg vatbaar en vormt een natuurlijke opmaat voor de bespreking van informatie bij het verzekeren van een risico. Vandaar het concept: risico & informatie.

Kansen verzekeren

Nu bestaat er altijd het risico dat de Hollandsche Onderwijspolder het beter denkt te weten. Zo stelt de nieuwste syllabus voor havo niet één, maar twee definities van risico voor: het verschil tussen risico als een inschatting van mogelijke gebeurtenissen (kans) en het risico als verwacht schadebedrag (in euro’s).

Risico als kans – het risico op de opgedrongen wijsheid van de Hollandsche Onderwijspolder heeft zich duidelijk gematerialiseerd. De kosten van deze gebeurtenis zullen moeten blijken. Maar neem het de havo-leerling van nu niet kwalijk als ze in de toekomst op zoek is naar een polis om een kans te verzekeren.

Bonnenboekje

De agent opent snel zijn portier. Ze kunnen geen kant meer op. “Mevrouw, wat u daar deed is een ernstige verkeersovertreding.” Hij opent zijn bonnenboekje.
“Minder valide verkeersdeelnemers hinderen in het verkeer is niet goedkoop. Het is maar goed dat die man in de rolstoel doorreed. Anders zat u écht in de problemen.”

Vol ongeloof kijkt geliefde hem aan. Ze probeert de situatie uit te leggen. De agent luistert aandachtig, bergt zijn bonnenboekje op en zegt tegen zoonlief: “De risico’s die wij lopen met je vader. Wat doen we eraan?”

Zoonlief kijkt triomfantelijk voor zich uit. “De volgende keer haal ik de accu uit zijn handbike. Daarmee verlaag ik in een keer één risico, of een heleboel
risico’s. ‘t Is maar hoe je het bekijkt.”

Jeroen Hinloopen is directielid van het Centraal Planbureau en hoogleraar economie aan de Universiteit van Amsterdam.
Reacties naar: J.Hinloopen@uva.nl