Bevoegdhedendiscussie gesmoord

De commissie Zevenbergen is uit elkaar geklapt. Deze commissie moest uitzoeken of het stelsel van docentbevoegd- heden in het onderwijs nog past. Voor de economische vakken op de middelbare school is het fijn dat deze commissie door verdeeldheid gesprongen is. Er is namelijk een hoop mis met deze bevoegdheden, maar reparatie zal pijnlijk zijn.

In het Nederlandse funderend onderwijs moet elke docent over een bevoegdheid beschikken om les te mogen geven. Formeel dan, want het is geen geheim dat er een flink percentage van de docenten “onbevoegd” voor de klas staat.
Nu is de commissie uiteen, want een deel van de leden wilde toe naar een eenmalige basisbevoegdheid voor elke docent. Een basisbevoegdheid als generalist, vergelijkbaar met de pabo in het primair onderwijs, maar dan in het voortgezet onderwijs. Een docent is dan bevoegd om meerdere vakken te geven.
Hiermee was een groot deel van de commissie, vooral het praktijkdeel, het niet eens. Ook was er onenigheid over de masterverplichting in het eerstegraadsgebied.
Een deel van de commissie wilde deze schrappen. Ook hier een verschil van mening met hetzelfde, terecht, muitende deel. De commissie heeft de opdracht teruggegeven.*

Schouders ophalen

Laat ik mij wat betreft de situatie bij economie beperken tot de bovenbouw in havo en vwo. Nederland heeft de luxe situatie dat er niet één, maar twee economische vakken worden gegeven op de middelbare school: economie en bedrijfseconomie. Voor beide vakken zijn aparte eerstegraadsbevoegdheden gecreëerd en hiervoor leiden docentenopleidingen op.
In de praktijk worden beide vakken vaak gegeven door docenten met één bevoegdheid, niet met twee. Niemand die daar mee zit. Anekdotisch weet ik dat ook de onderwijsinspectie de schouders ophaalt bij bevoegde economiedocenten die onbevoegd bedrijfseconomie geven en omgekeerd.
Ik denk niet dat deze lessen meetellen in de statistieken rond het percentage lessen dat onbevoegd gegeven wordt. Er staat immers een docent met een economische bevoegdheid voor de klas. Niet helemaal de juiste bevoegdheid, maar deze komt wel in de buurt. Een aardrijkskunde docent die een economisch vak geeft, is een groter probleem. De druk van scholen op economie- of bedrijfseconomiedocenten om die andere bevoegdheid vooral eens te halen, is dan ook zo goed als afwezig.

Waarom scheiden?

De vraag komt op waarom de docentenopleidingen de bevoegdheden nog scheiden. Op de universitaire lerarenopleidingen zijn de twee bevoegdheden tegelijk te halen, maar alleen als iemand tijdens zijn voorafgaande studie voldoende studiepunten heeft gehaald voor beide vakken. De vakdidactiek is bij beide specialismen min of meer hetzelfde, dus wanneer iemand inhoudelijk geen tekorten heeft, zijn twee bevoegdheden mogelijk. Doordat de universitaire studies algemene economie en bedrijfseconomie zich steeds verder specialiseren, komen breed opgeleide economiestudenten echter steeds minder voor.
Bij de economische hbo-masters, de wereld waarin ik sinds een jaar vertoef, is werken aan twee masters tegelijk onmogelijk. Er is nog slechts één master leraar bedrijfseconomie over, in Tilburg. Bij de HvA, de HAN, Windesheim, NL Stenden kan alleen de eerstegraads bevoegdheid algemene economie verkregen worden. Bij Fontys in Tilburg is het halen van twee bevoegdheden mogelijk, maar heel moeilijk. De opleidingen zijn nagenoeg geheel gescheiden.
Dat de andere hogescholen de bedrijfseconomische bevoegdheid niet aanbieden, is overigens geen onwil. Van de HAN en de HvA weet ik dat er pogingen zijn geweest om een opleiding op te zetten tot master leraar bedrijfseconomie. Deze zijn echter in bureaucratie en kosten gesmoord.

Geen businesscase

Wie denkt dat met een paar inhoudelijke vakken erbij, het zustervak ook behaald kan worden, komt bedrogen uit. De opleiding bedrijfseconomie van de grond trekken is net zo duur en ingrijpend als het opzetten van een master aardrijkskunde. De synergie tussen de opleidingen economie en bedrijfseconomie, die iedereen ziet, vooral op vakdidactisch gebied, kan nergens geïncasseerd worden. Dus trekt de leiding van diverse hogescholen de enig mogelijke conclusie: de businesscase rond de opleiding bedrijfseconomie is negatief. De kosten zijn te hoog, de baten te laag. Wat mij betreft kunnen we twee kanten op. We schaffen één van de twee bevoegdheden af, waarschijnlijk de bedrijfseconomische.
Of we veranderen de opleidingen zo dat elke docent die wil, naast zijn hoofdbevoegdheid, ook die andere kan halen. Elke keuze heeft pijnlijke consequenties. De commissie Zevenberg is echter gesprongen, dus we schuiven dit dilemma gewoon weer een paar jaar voor ons uit.

*Kijk op: https://www.onderwijsbevoegdheden.com/post/hoge-lat-lagere-drempels

Ferry Haan is coördinator master leraar economie aan de Hogeschool van Amsterdam.
Ferry en Sultan Göksen-Olgun wisselen hun columns in TEO met elkaar af.