Afstand versterkt de liefde

”Absence makes the heart grow fonder” een Engels gezegde dat oorspronkelijk wordt toegeschreven aan de Romeinse dichter Sextus (47 – 15 voor Christus) en aangeeft dat naarmate men meer of langer van elkaar verwijderd is de liefde vaak toeneemt.

Beschreef ik in mijn laatste column het afstandsonderwijs en eindigde ik met een citaat van een docent - Een vak is een groot verhaal, dat gedeeld wordt op een fysieke plek, waar naast alle structuur en roostering veel informele en dagelijkse transmissie plaatsvindt. Ik wil echt onderwijs met echte, fysieke mensen in een echt, fysiek gebouw, in een open en vrije samenleving - in reactie op een artikel in de NRC van Merel Kamp over de afname van wat nu al “fysiek onderwijs” wordt genoemd, nu aandacht voor de recente protesten van veel studenten in WO en HBO tegen het afstandsonderwijs.

September
Het collegejaar begon voor mij op 31 augustus en m’n rooster stond vol van “on line activities”. Aangezien voor de minor, die ik samen met 15 andere docenten verzorg, een aantal organisatorische kwesties vooraf geregeld diende te worden die niet via Zoom of Brightspace konden plaatsvinden. En in het gebouw van de faculteit geen ruimte verkrijgbaar was, huurde ik een zaal in de Amsterdam Arena. In groepen niet groter dan 30 en in een zaal met stoelopstelling van 1,5 meter afstand tussen elkaar ontving ik acht groepen achter elkaar: vier op maandag, vier op dinsdag. Het resultaat: overenthousiaste studenten die weliswaar slechts anderhalf uur college kregen, maar blij waren weer eens een “life” docent te zien en te spreken. Het gevolg van deze aftrapbijeenkomst was dat wij voor twee vakken van twee ervaren docenten besloten om dit in zogenaamde vogelvlucht colleges aan te bieden. Studenten krijgen het vak dat doorgaans in 7 colleges van 3 uur wordt gedoceerd in 6 bijeenkomsten van 1,5 aangeboden en dan, zoals de naam het al zegt, in vogelvlucht. Meer zelfstudie en intensievere bijeenkomsten, maar wel meer tevreden studenten.

Protesten
Afgelopen weekeinde protesteerden studenten uit het HBO en WO op het Museumplein tegen de overvloed aan online colleges. Studenten waren, zo bleek uit hun reactie, op voorhand al sceptisch over deze vorm van les krijgen. Na een maand zijn ze het, zoals ze in diverse artikelen in de dagbladen stelden, “spuugzat”. Studenten raken hun motivatie kwijt, vereenzamen en de kwaliteit van het gebodene is doorgaans bloedsaai. Ikzelf geef aan een groep van 25 studenten wekelijks één uur les via Brightspace. Behalve dat ik gedurende het college continu tegen mijn eigen gezicht aan zit te kijken (wie is die oude man toch?) is de interactie met de studenten abominabel. Stel ik ze een vraag dan duurt het soms een halve minuut alvorens ik een karige reactie krijg. En ik merk dat vanwege het uitblijven van contact ik mijn college begin af te raffelen.

In de Volkskrant verwoorde ASVA voorzitter Maarten van Dorp het als volgt: “Weken achtereen opgesloten zitten voor een schermpje op een kamer
is het lot van menig student, nu zeker zeventig procent van het fysieke onderwijs online plaatsvindt. Naast dat dit niet optimaal is voor de mentale gezondheid” stelt hij ”is het funest voor de onderwijskwaliteit.” “We hebben het vier weken aangekeken en nu het nieuwe schooljaar een maand aan de gang is, wordt duidelijk dat er iets moet veranderen.” zegt student Humanistiek Joshua de Roos van actiegroep #ikwilnaarschool in het Parool. Sinds het uitbreken van de pandemie zet hij zich in voor fysiek onderwijs. In juni zette de groep een actie op touw tegen een dreigend reisverbod voor studenten in het OV, deze week zijn de online colleges aan de beurt.

Ontschooling
In de VS is al enige tijd, ook al voor het uitbreken van de pandemie met alle gevolgen van dien, een beweging zichtbaar die “unschooling” heet, een beweging die geholpen wordt door de grote tech bedrijven, die producten op de markt brengen die dit mogelijk moeten maken. Volgens gegevens van Unicef ontberen wereldwijd meer dan een miljard kinderen verspreid over 186 landen onderwijs in welke vorm dan ook. Met als resultaat een toename van de armoede onder deze kinderen van 15%. Als gevolg van de massale overstap naar online onderwijs neemt volgens deze VN-organisatie de kloof tussen arm en rijk toe. In de VS heeft slechts 25% van de lagere sociaal economische klassen de beschikking over een computer en/of internet. De omzet van de ondernemingen die online onderwijs aanbieden was vorig jaar € 20 miljard en zal naar verwachting dit jaar wereldwijd stijgen naar € 350 miljard!

Het meest schrijnende voorbeeld van deze sluiting van het reguliere onderwijs was te zien in een item op het NOS Journaal. De regering van Kenia heeft besloten om ten gevolge van de coronapandemie alle scholen te sluiten. Niet alleen geen onderwijs meer, maar ook geen door de overheid verzorgde lunch. Een 15 jarig meisje, Mary genaamd, ging in op het aanbod van een man met hem in ruil voor eten seks te hebben met als gevolg dat zij ongewenst zwanger raakte.

Wereldwijd doen onderwijzers, leraren en docenten hun best om scholieren en studenten bij de les te houden, op welke wijze dan ook. Aanbieders van software als Zoom, Google Hangout en MS Teams varen er wel bij. Maar aan de andere kant van de lijn ervaren studenten het als gebrekkig onderwijs met “ontschooling” als gevolg, tenzij ouders over de financiële middelen, kennis en ervaring beschikken om hun kroost te ondersteunen. José van Dijck, universitair hoogleraar digitale samenleving en mediacultuur aan de Universiteit Utrecht stelde in het FD:” Misschien moeten overheden een coronaheffing invoeren op hardware en software, die ze vervolgens investeren in de basisinfrastructuur: leraren, klaslokalen en schoolgebouwen. Deze tijd vraagt om investeren in het fysieke onderwijs”. Bij het uitblijven van creatieve oplossingen aangeboden door onderwijsbestuurders en managers het tot nu beste idee.

Willem Landman is docent Behavioral Finance aan de Hogeschool van Amsterdam, promovendus en senior onderzoeker bij CAREM (Center for Applied Research on Economy and Management).
Reacties kun je sturen naar: j.w.landman@hva.nl