Digitale didactiek

Het advies van de Onderwijsraad “Doordachte digitaal” kent drie aanbevelingen: ontzorg het onderwijs, vergroot digitale eigenaarschap en verken digitale toepassingen (Onderwijsraad, 20171). Met onze intelligente lockdown voldeden we binnen de kortste keren aan de laatste twee aanbevelingen. Maar de eerste blijft lastig, zeker wanneer onderzoek aantoont dat online onderwijs kan resulteren in slechtere leerprestaties en een grotere kansenongelijkheid. Ontzorgt zijn we daarom nog steeds niet, maar door de coronacrisis zijn we wel gedwongen om door te gaan met digitaal en in het beste geval met hybride onderwijs. De onderwijsvormen vragen duidelijk om een andere didactiek; één die volop in ontwikkeling is en die we ons in korte tijd eigen dienen te maken…

Uit het onderzoek van het NRO naar het afstandsonderwijs komt naar voren dat leeropbrengsten afhankelijk zijn van een constructieve en leerdoelgerichte communicatie, een flexibele curriculumstructuur (adoptief onderwijs) en autonomie (NRO, 2020; Kennisrotonde, 2017a2). Om dit vorm te kunnen geven dienen we
voor het hybride en het online onderwijs normen af te spreken en deze te handhaven. Daarnaast horen we ook aandacht te besteden aan de didactiek achter het digitaal en het hybride onderwijs. Mijn oud-collega Eric Welp heeft daarvoor een eerste opzet gemaakt in z’n laatste blog3, in samenwerking met Academy for Learning. Hierin wordt de concentratieboog van maximaal 12 tot 15 minuten (fysiek) teruggeschroefd naar maximaal 6 minuten (online/hybride), gebaseerd op
een blog van Wilfred Rubens, waarbij alle microfoons van leerlingen en studenten worden gedempt. Hierna kun je als docent checken of de stof is overgekomen door een drietal leerlingen vragen te stellen. Indien je hybride lessen verzorgd met tien leerlingen in de klas, werkt streamen het best. Ik denk dat je dan het beste de vragen aan de leerlingen in de klas kunt gaan stellen, omdat je daarmee ruimte kunt creëren voor ‘echte’ interactie in de klas. Zo kan ik nog heel goed mijn eerste fysieke les na de quarantaine herinneren. De leerlingen gaven na de les aan de fysieke lessen heel erg te hebben gemist. Ze waren zo gelukkig dat ze
zelfs uit reflex gingen applaudisseren en ze hebben mij bedankt voor de les. Die gelukkige gezichten en oogjes, daar doen we het voor! Maar volgens Eric Welp kunnen we daar ook digitaal voor zorgen, door na onze instructie leerlingen een verwerkingsopdracht van maximaal 15 minuten te geven die ze digitaal kunnen inleveren. Je kunt daarna als docent twee leerlingen selecteren die de verwerkingsopdracht presenteren (met camera aan), waarbij anderen hen voorzien van peerfeedback. Tot slot sluit je de les af met een huiswerkopdracht, die maximaal 6 minuten mag duren. Hierbij is het belangrijk dat je leerlingen in groepsverband aan de huiswerkopdracht laat werken in passende digitale leeromgevingen of fysiek in de klas. De lesfasen die Eric Welp beschrijft, waar ik een korte samenvatting
van heb gegeven, is een eerste poging waar we met z’n allen verder op kunnen borduren om samen het beste van te maken.

En laten we daarbij niet vergeten dat het onderwijs een belangrijke taak op het gebied van socialisatie vervult. Wat zeker in grote steden erg belangrijk is, gezien het effect op de kansenongelijkheid. Een school is én blijft een ontmoetingsplek voor jongeren, waar ze met én van elkaar kunnen leren en hierdoor kennis en vaardigheden opdoen, die we ze niet achter digitale devices kunnen aanleren (SER, 2020).
Zeker nu, in de tijd van thuisquarantaine en coronamaatregelen, hebben we het fysieke onderwijs harder nodig dan ooit. We hebben een hele hoop achterstanden weg te werken en op sociaal-emotioneel vlak flink wat te repareren, zodat we onze leerlingen kunnen ontdoen van hun visuele anonimiteit. Maar tot die tijd zijn we genoodzaakt om ons te verdiepen in andere mogelijkheden. Waar we hopelijk na deze periode heel lang nog van kunnen profiteren.

Sultan Göksen is onderwijzer, lerarenopleider, onderzoeker en columnist. Reacties mailen naar: sultangoksen@gmail.com

1 https://www.onderwijsraad.nl/adviezen/publicaties/adviezen/2017/05/09/doordacht-digitaal
2 https://www.nro.nl/kennisrotondevragenopeenrij/tijds-en-plaatsonafhankelijk-gepersonaliseerd-leren/
3 https://www.academy4learning.nl/blogs/hybrideonderwijs/