Bedrijf je geluk .....

Het is weer zover, de leerlingen gaan met behulp van eduScrum een businessplan schrijven. Anders dan voorgaande jaren moet het dit jaar een sociaal businessplan worden. Eén van mijn leerlingen kijkt mij verbaasd aan en zegt: ”Dus juf, moeten we een product of een dienst bedenken om mensen te helpen? Waarom zouden ondernemers dat doen? Je wordt toch ondernemer om winst te maken en om geld te verdienen?”

In het onderwijs zijn we continu bezig om onze leerlingen, bewust of onbewust, de wijde wereld te laten ervaren. Tegenwoordig begrijpen we, dankzij de commissie-Teulings (the wealth of education), dat uitleggen niet meer voldoende is in het economieonderwijs. Leerlingen willen, zowel binnen- als buiten de klas, experimenteren en actief als economische actor kunnen optreden. Ondanks dat we het hierover eens zijn, gebeurt het experimenteren nog veel te weinig in het onderwijs.

Dit ondanks recente ontwikkelingen in die richting, zoals een VO-raad die eindelijk voor ontwikkeluren pleit, schoolbesturen en bevlogen leraren die nieuwe scholen opzetten en experimenteren met bijvoorbeeld projectmatig onderwijs, een denktank die meedenkt, het teacher leadership dat een vorm begint aan te nemen, de pedagogiek zijn terugkeer begint te vinden en ga zo maar door.

Kortom, we beginnen weer te beseffen dat we leerlingen veel meer de ruimte moeten geven om het geleerde zelf te laten ervaren. Ik zeg wéér, omdat dit geen nieuwe ontdekking is in de pedagogiek. Het sluit namelijk aan bij de onderwijskundige inzichten uit het begin van de 20e eeuw, zoals Dewey. En toch is het maar een beperkte groep die durft te experimenteren en te ontwikkelen om hun leerlingen die ervaringen mee te kunnen geven. Waar faalt ons systeem? Zit het enkel in de professionalisering en kennisdeling of heeft onze markteconomie er ook mee te maken?

Volgens pedagoog en filosoof Gert Biesta speelt de markteconomie hierin een belangrijke rol. Als we kijken naar het kapitalisme, waarin je voortdurend alleen achter je eigen belangen aanloopt, weerhoudt je jezelf ervan om ‘in de wereld’ met anderen te zijn. Het kapitalisme is volgens Biesta dan ook niet bedoeld om in onze echte behoeftes te voorzien, daarin zijn we al in voorzien. Maar om nieuwe behoeften in ons te planten, zodat we blijven kopen. Je zou kunnen zeggen dat de economie er belang bij heeft om ons infantiel te houden, waar wij volgens Biesta weerstand tegen zouden moeten bieden.

Ook Philippe Merieu pleit voor de plicht om weerstand te bieden. Zo zegt hij: “Durf als opvoeder
nee te zeggen tegen elke vorm van sociale manipulatie. Stel je leerlingen en kinderen in staat om situaties te ervaren waarin zij zich kunnen ontwikkelen en emanciperen.” Maar met alleen weerstand bieden komen we er niet. We moeten elkaar ruimte en tijd bieden en vormen scheppen, waarmee wij en onze leerlingen met verlangen aan het werk kunnen gaan. We moeten uitgaan van het kind, doen waar wij zelf in geloven en durven om daarmee te experimenteren. Zoals Korczak verwoord: “laat die “pedagogiek van goede bedoelingen” maar los en stel je open voor wat kinderen je te bieden en te vragen hebben. Je kunt kinderen niet kennen vanuit
de theorie; daarvoor zijn ervaringen in de praktijk nodig.”

Dankzij zulke praktijkervaringen heb ik mijn leerlingen veel beter leren kennen. Leerlingen die voorheen niet begrepen waarom ondernemers geluk boven geld konden kiezen, hadden de ruimte gekregen om het te ervaren. En hoe hebben ze die ruimte besteed? Geweldig! Leerlingen die met een glans in hun ogen kwamen vertellen over een zelf ontworpen blindenstok die werkt met trillingen, de zogenoemde “intelligent stick”. Of leerlingen die een campagne wilden opzetten en stickers ontwierpen om radioactieve stralingen tegen te gaan. Elke keer weten ze mij opnieuw te verbazen. Natuurlijk gaat het soms mis, maar we leren het meest van onze fouten en missers. En misschien leren we nog wel het meest van andermans fouten. We hebben tenslotte niet genoeg tijd om alle fouten zelf te maken.